Skąd bierze się inteligencja piłkarza na boisku? Co przyczynia się do tego, że jest o krok od swoich rywali, potrafi dobrze czytać grę, we właściwym momencie wychodzić po piłkę, znajdując lukę na oddanie skutecznego strzału? Kreatywni i uzdolnieni piłkarze doskonale posiedli zdolność do obserwowania tego co dzieje się na boisku. Dzięki szybkiemu skanowaniu otoczenia, są w stanie skutecznie przeprowadzić działanie na boisku zarówno w ataku jak i w obronie. Widzenie przestrzenne to główny czynnik, dzięki któremu zawodnik jest w stanie odbierać wiele bodźców zewnętrznych i szybko podejmować trafne decyzje. Ta zdolność jest niemal fundamentalna, jeśli chodzi o rozwój potencjału zawodnika w każdym sporcie.

Orientacja przestrzenna jest ważną umiejętnością poznawczą, którą każdy z nas używa na co dzień. Dobre postrzeganie przestrzenne daje możliwość szybkiego przyswajania układu otoczenia i zrozumienia swojej pozycji w środowisku. Stale korzystamy z orientacji przestrzennej do nawigacji i poruszania się. Pomaga ona również w celu uniknięcia kolizji z obiektami lub innymi elementami zewnętrznymi w danym środowisku.

KORZYŚCI Z WIDZENIA PRZESTRZENNEGO

W piłce nożnej świadomość przestrzenna pozwala jednocześnie obserwować sytuacje na boisku prowadząc piłkę i tworzyć mapę myśli, która może być wykorzystana do taktycznych rozwiązań. Największym błędem, jaki można zaobserwować u młodych zawodników to zbytnie skupianie się na prowadzeniu piłki, gdzie wzrok jest skierowany w dół bez obserwacji tego co się dzieje przed nim. Taki nawyk kierowania uwagi, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie wyeliminowany, może skończyć się źle. Sportowiec, będzie dobrze operować piłką, ale stanie się kompletnie bezużyteczny na boisku. Nie wróży to dobrze jego przyszłej karierze sportowej.

Obserwowanie ustawienia zawodników własnej jak i drużyny przeciwnej, daje zawodnikowi więcej czasu na podjęcie decyzji. Jeśli mamy dwóch zawodników, gdzie jeden będzie tak skupiony na piłce, że podniesie wzrok dopiero w polu karnym a drugi już znacznie wcześniej będzie obserwować co się dzieje pod bramką, to na pewno będzie miał więcej możliwości na podjęcie skutecznej decyzji. Co ciekawe, dobrze widzący zawodnik wcale nie musi być najsprawniejszy. Jest wiele przykładów z życia, w których doświadczeni zawodnicy przebiegają mniejszy dystans niż ich sprawniejsi koledzy. Dzięki temu, że potrafią dobrze się ustawić, wybiec wtedy, kiedy trzeba, mogą stworzyć zagrożenie pod bramką przeciwnika oddając skuteczny strzał oszczędzając swoje siły.

DETERMINANTY INTELIGENCJI PRZESTRZENNEJ

Szybkie czytanie gry jest określane mianem inteligencji przestrzennej. Co na nią wpływa?

1. W pierwszej kolejności to wyobraźnia. Zdolność umysłu do wizualizacji konkretnej sytuacji na boisku i zagrania z różnych perspektyw. To jak gra w szachy, kiedy jesteśmy w stanie przewidzieć ruchy pionków z dużym wyprzedzeniem. Dzięki wyobraźni można odgadnąć co się może za chwilę wydarzy. Jaki wpływ może mieć odpowiednie zagranie biorąc pod uwagę lot piłki i aktualne ustawienie zawodników.
2. Drugą ważną kwestią jest widzenie peryferyjne. Pozwala ono na widzenie kolegów z drużyny lub przeciwników poza bezpośrednim polem widzenia. Poprawa widoczności peryferyjnej pozwala widzieć graczy i ruch dalej od siebie przy jednoczesnym utrzymaniu koncentracji na piłce lub grze.

BADANIA NAD WIDZENIEM PERYFERYJNYM

Celem badania było określenie różnic między doświadczonymi piłkarzami ręcznymi a osobami nieuprawiającymi sportu w odniesieniu do ich umiejętności percepcyjnych. Wyniki pokazują, że badane grupy nie różniły się funkcjami wzrokowymi związanymi z peryferyjnym polem widzenia i poprawnością rozpoznawania bodźców. Główna różnica między grupami dotyczyła czasu reakcji. Piłkarze ręczni mieli znacznie krótsze czasy reakcji na bodźce wzrokowe pojawiające się w peryferyjnym polu widzenia.

KIEDY WYSTĘPUJE ZŁOTY OKRES?

Okres sensytywny dla rozwoju widzenia przestrzennego występuje między 12 – 14 rokiem życia zarówno dla chłopców jak i dziewczynek. Oczywiście zdolność ta powinna być wprowadzana już od najmłodszych lat zarówno o charakterze ogólnym czy ukierunkowanym.

JAKIE INNE SPORTY TRENOWAĆ ŻEBY ROZWIJAĆ WIDZENIE PERYFERYJNE?

Widzenie przestrzenne warto rozwijać wieloaspektowo. Na przykład sporty zimowe takie jak narciarstwo, snowboard czy też hokej na lodzie równolegle będą rozwijać zdolność do obserwacji otoczenia. W narciarstwie, jazda ze stromego stoku z dużą prędkością, będzie niemal wymuszać obserwowanie przestrzeni przed sobą. Również hokej na lodzie przynosi spore korzyści dla widzenia przestrzennego i rozwoju innych cech motorycznych. Hokej rozwija między innymi szybkość reakcji, zdolność hamowania, manewrowość ciała i technikę poruszania się w niskiej pozycji, ale o tym nie będziemy mówić szerzej w tym artykule. W hokeju operuje się małym krążkiem, który porusza się z ogromną szybkością, zawodnicy również poruszają się z dużą prędkością a akcja może zmienić się gwałtownie. W ułamku sekundy zamiast atakować trzeba wycofać się do obrony. Dlatego widzenie przestrzenne odgrywa w tym sporcie kluczową rolę. Poza tym dzieci powinny mieć kontakt z różnego rodzaju grami, berkami jak i innymi sportami drużynowymi.

WIDZENIE PRZESTRZENNE W TRENINGU PIŁKI NOŻNEJ

W piłce nożnej na tą zdolność będą miały wpływ zarówno małe gry z uwagi na szybkość zmian akcji jak również gra na pełnowymiarowym boisku, gdzie większą rolę mają długie podania. Na co trzeba zwrócić uwagę trenując młodych piłkarzy?

• Zwracaj uwagę, aby zawodnicy nie patrzyli na piłkę. Trzymanie wysoko głowy, będzie uczyć ich lepszego nawyku, dzięki któremu lepiej będą obserwować to co dzieje się na boisku.
• Zawodnik powinien zeskanować pole przed otrzymaniem piłki.
• Rozwiń ich umiejętności techniczne, pierwsze przyjęcie piłki i kontrolę nad nią. Im szybciej opanują piłkę, tym więcej będą mieli czasu na podjęcie decyzji.
• Zachęcaj ich do oglądania meczów piłki nożnej. Bedą uczyć się tym samym jak wygląda ustawienie i zachowanie zawodników. Patrząc z boku łatwiej jest wyobrazić sobie jak może wyglądać przebieg wydarzeń.
• Wprowadzaj gry 1 na 1, 2 na 2 i przypominaj, aby zawodnicy obserwowali zachowanie ciała obrońców. Jednym z przykładów może być zabawa w „lustro”.
• Ogranicz przestrzeń gry, aby wymusić szybszą grę w ciasnych obszarach (małe gry)
• Wprowadzaj do gry ograniczoną liczbę kontaktów (1 lub 2 dotknięcia)

WZROK JEST WAŻNY

Badania wykazują, że wzrok kontroluje większą część zachowań w sporcie. W treningu orientacji przestrzennej bardzo pomocny jest zatem trening wzroku. Można go rozwinąć dzięki różnego rodzaju ćwiczeniom percepcyjnym oka. Należą do nich:

• • dynamiczna ostrość widzenia
  • głęboka percepcja,
  • koordynacja wzrokowo – ruchowa
  • czas reakcji
  • widzenie peryferyjne
  • pamięć wzrokowa
  • wizualizacja/antycypacja
  • koncentracja

Co ciekawe, dzięki plastyczności mózgu wszystkie umiejętności poznawcze, mogą być trenowane i ulec poprawie. Poprawa umiejętności percepcyjnych oka będzie dodatkowo wspomagać widzenie przestrzenne zawodnika. Dobra jakość widzenia może przesądzić o tym czy odniesie się sukces czy porażkę.

Źródła:

1. Impact of Visual Skills Training on Sports Performance: Current and Future Perspectives, Safal Khanal, 2015
2. Sports visio training: A review of the state-of-the-art in digital training techniques, 2016
3. Teaching Spatial Awerness in Small-Sided Games, 2015
4. Differences in Peripheral Prception between Athletes and Nonathletes, 2008